Gereksiz Tomografi(BT) Çekiminin Bütçeye Negatif Etkisi ve Kanser Oluşumunda ki Rolü

Hazırlayan : Öğr.Gör.Uz.Dr.Huriye Ş.Kızıltan  , Tıbbi Radyofizik Uzm. A.Hikmet Eriş  Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fak. Rad.Onk. ABD.

Polikliniklere gelen hastalara hekim çok gerekmediği takdirde TOMOGRAFİ  istememelidir. Bazen en ufak  baş ağrısında hastalardan tomografi istenmektedir.Hasta her  tomografi  çekiminde  4-7 mSv arasında  radyasyon almaktadır.Oysa bu  tek bir  seferde alınan doz olup bununla yetinmeyip başka hastaneleri de  dolaştığı düşünülürse kat kat dozu artmaktadır.Aynı  sene  içerisinde 2 ve ya  3  kere daha  çekildiği düşünülrse doz  miktarı 20 mSv  üstünde olur.Oysa Uluslararası Atom Enerji (IAEA) ve WHO  Dünya  Sağlık Örgütünün kabul  ettiği yıllık doz sınırıları şunlardır,

Halk için                         yıllık  sınır doz       1 mSv

Çalışanlar için                 yıllık  sınır doz    20 mSv ( 5 yıl bu ortamda çalışacaksa ortlama  dozdur)

Çalışanlar için                 yıllık  sınır  doz   50 mSv  (1 yılda alınan doz)

Hamileler için                 yıllık sınır doz      1  mSv

Öğrenciler için(stajer)   yıllık  sınır doz     6  mSv

1  Sievert(Sv )   :      X ve Gama ışınlarının vücut dokusu üzerinde  bırakmış olduğu 1 Gray’lik enerji miktarıdır

New England Journal of Medicine adlı tıp dergisinde yayınlanan bir rapora göre, her 3 tomografiden birinin gereksiz olduğu belirtilmektedir. Amerika’da her yıl 20 milyon yetişkine ve 1 milyon çocuğa lüzumsuz yere tomografi yapılıyormuş. Önümüzdeki 20-30 yıl içinde ortaya çıkacak olan kanserlerin yüzde 2’sinin nedeninin çekilen tomografiler olacağı söyleniyor (Medimagazin). Oysa radyasyonun bir çok zararları olduğu bilinmektedir. Bunlardan biri her organında tolere edeceği bir doz vardır.Bu dozların yukarısına çıkılmaması gerekmektedir. Radyasyonun   stokastik  ve  deterministik etkileri olduğu unutulmamalıdır.Eğer ailede  genetik olarak kansere yatkınlık varsa stokastik etkiden dolayı kritik  hastalıklar ortaya çıkabilir. X-ışınları dokudan geçerken, molekül ya da atomlarla etkileşerek, atomda iyonlaşmaya sebep olur. İnsan dokusunda iyonlaşma, DNA ve hücrede hasara neden olabilir.Özellikler  çocuk ve hamile bireylerde tetkik isteyen hekime sorumluk düşüyor.Hekim hastalığı atlamamak  için bazen de hastanın psikolojik baskısından dolayı, gerekli olsun olmasın  tomografi istemektedir.Ne kadar iyi niyetli olsa da aslında o hekim teşhiste tecrübeleriyle sonuca gidebilmeli çok gerekli olduğunu düşündüğünde ise sadece o bölgenin tomografisini istemelidir.Ne kadar çekilen  bölge küçük  olursa kesit sayısı az olacağından doz düşük olacaktır.Sağlık Bakanlığı  sağlık hizmetleri genel müdürlüğü verilerine göre   son beş yılda çekilen tomografi  sayısının ise 2 kat artarak  9milyon 726 bine ulaştığını belirtmektedir.

Radyasyon dozunu  düşürmek için  öneri,

1-Çekilecek hedef bölge belirlenip öyle istek yapılmalıdır.

2-Hedef bölge dışındaki  yerlerde kesit kalınlığı çok ince olmamalıdır 0.5 cm-1 cm olabilir.

3-Bebeklere  hamilelere  kesinlikle çekim yapılmamalıdır.

4-Bebeklerde çok zorunlu hallerde çekim yapılacaksa kritik organlar için kurşunlu kişisel koruyucular kullanılmalıdır .

5-Yeni doğum yapan veya  emziren anneler akciğer  tomografisi çekmemelidir.

6-Hamileler zorunlu hallerde beyin çekimi  yapacaksa karın bölgesi koruyucu kurşun önlükle korunmalıdır.

KAYNAKÇA:

• New England Journal of Medicine (NEJM).
• Medimagazin
• Türk Radyoloji Dergisi
• Türk Radyoloji Derneği
• Sağlık Bakanlığı sağlık hizmetleri genel müdürlüğü

HAZIRLAYAN  :

ALİ HİKMET ERİŞ

ÖĞR.GÖR.UZ.DRHURİYE Ş.KIZILTAN

TIBBİ RADYOFİZİK UZMANI

BEZMİALEM VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ

RADYASYON ONKOLOJİ ANABİLİM DALI